مفهوم NFT یا ان اف تی دنیای بلاک چین و ارز دیجیتال را متحول کرده است. اکنون با معنی توکن غیر مثلی (غیر قابل معاوضه یا تعویض) آشنا میشویم.
ان اف تی مفهوم خاصی است که حتی ویتالیک بوترین، نابغه دنیای کریپتو و مغز متفکر تیم توسعه اتریوم، هم نتوانسته بود آن را پیشبینی کند! او اعتراف کرد که ظهور دیفای برای وی عجیب نبود و منتظر چنین مفهومی بود، اما نتوانسته بود NFT یا همان توکن غیر مثلی را متصور شود. اکنون میبینیم ان اف تی روز به روز کاربرد بیشتری پیدا میکند و گسترده استفاده از آن فراتر از دنیای ارز دیجیتال رفته است. به عنوان مثال توکن غیر مثلی بخشی جدانشدنی از مفهوم متاورس است که آینده دنیای دیجیتال را شکل میدهد.
مهمترین دستاورد ظهور اولین رمز ارز دنیا یعنی بیت کوین علاوه بر معرفی یک سیستم پولی غیر متمرکز بینالمللی، آشنا شدن دنیا با فناوری بلاک چین بود که به طور پیوسته به ابعاد جدید و متفاوتی از کاربردهای آن پی میبریم. مفهوم ان اف تی با بلاک چین گره خورده و ظهور توکن های غیر مثلی مدیون تکنولوژی نام برده است.
برای عده زیادی درک معنی NFT دشوار است، حتی افرادی که از ماهها یا شاید سالها قبل در حال خرید و فروش انواع ان اف تی هستند! مفهوم توکن غیر مثلی به ما این امکان را میدهد تا بخش بخش جهان واقعی را به دنیای دیجیتال نگاشت و در واقع در آن تکرار کنیم. در ریاضیات منظور از نگاشت، ارتباطی است که میان اشیاء یا ساختارهای مختلف برقرار میشود. ان اف تی از ابتدا بر مبنای ایده نگاشت دنیای واقعی به دیجیتال متولد شد و رشد کرد. نگران نیاشید! اگر درک این توضیح برای شما دشوار است، در این مطلب میخواهیم به جای استفاده از کلمات و توضیحات پیچیده، توکن غیر مثلی را به زبان ساده توضیح بدهیم.
برای شروع، سراغ دلیل نامگذاری آن میرویم؛ یک توکن NFT از بقیه متمایز و کاملا منحصربهفرد است و ویژگیهای خاص خود را دارد. به همین دلیل یک ان اف تی را توکن غیر مثلی (مثل آن وجود ندارد) خطاب میکنیم. در زبان انگلیسی NFT خلاصه Non-Fungible Token یا همان توکن غیر مثلی و غیر قابل تعویض است. در مقابل ان اف تی Fungible Token یا توکن قابل معاوضه و مثلی قرار میگیرد. آنها متفاوت از یکدیگر نیستند، به همین دلیل امکان تعویضشان وجود دارد. در بخش بعدی مطلب به طور دقیقتر به بررسی این مفهوم خواهیم پرداخت.
کاربرد ان اف تی بسیار گسترده است؛ از توکن های غیر مثلی در حوزه گیمینگ، هویت دیجیتال، ارائه مجوز، گواهینامهها و مخصوصا هنر استفاده میکنند. علاوه بر آنها، به طور خاص، باید به متاورس اشاره کنیم که توکن NFT بخشی جدانشدنی از آن است. در نظر داشته باشید توکن غیر مثلی وسیلهای به منظور نگاشت (برقراری ارتباط) دنیای واقعی به دیجیتال است، پس بینهایت کاربرد میتوان برای آن تعریف کرد.
ان اف تی NFT یا توکن غیر مثلی به زبان ساده
NFT نوعی توکن رمزنگاری شده روی یک بلاک چین است و به یک دارایی منحصربهفرد اشاره میکنید. در فضای ارزهای دیجیتال، رمز ارزها را از یک دیدگاه به دو دستهبندی کوین یا توکن تقسیم میکنیم. Coin رمز ارزی با بلاک چین اختصاصی خود نظیر بیت کوین و Token ارز دیجیتالی سوار بر یک بلاک چین دیگر نظیر شیبا اینو است. یک ان اف تی یا توکن غیر مثلی هم نوعی توکن است و روی یک بلاک چین ایجاد میشود.
گفتیم هر ان اف تی به یک دارایی منحصربهفرد اشاره میکند. حال این میتواند یک شیء فیزیکی و قابل لمس در دنیای واقعی یا یک چیز در دنیای مجازی و دیجیتال باشد. به عنوان مثال میتوان یک اثر هنری دیجیتال (مثلا طراحی شده با فتوشاپ) یا یک تابلوی نقاشی واقعی را در قالب یک توکن غیر مثلی یا NFT به فروش رساند.
تفاوت اصلی توکن غیر مثلی با توکن های ارز دیجیتال را عدم امکان تعویض آنها با یکدیگر بیان کردیم. همین خاصیت منحصربهفرد بودن هر NFT کمک میکند تا بتوان از آن در دنیای دیجیتال به عنوان اثبات اصالت و مالکیت استفاده کرد. برای درک بهتر منظور از غیر مثلی و غیر قابل تعویض بودن یک توکن NFT به مثال زیر توجه کنید.
قابل معاوضه بودن یک توکن عادی برخلاف یک ان اف تی یعنی هر واحد (هر توکن) را میتوان با دیگری تعویض کرد، چرا که آنها با یکدیگر تفاوتی ندارند. به عنوان نمونه، در شبکه ارز دیجیتال شیبا حدود 500 تریلیون عدد از این توکن وجود دارد. اگر شما برای فردی 5 میلیون توکن SHIB ارسال و از وی 5 میلیون توکن SHIB دریافت کنید، این وسط هیچ کدام متضرر یا منتفع نشدهاید. هر توکن شیبا با دیگری قابل تعویض است، در حالی که توکن های غیر مثلی یا NFT این چنین نیستند. این موضوع درباره تمام ارزهای دیجیتال اعم از کوین یا توکن حتی بیت کوین صدق میکند. مثالی در دنیای واقعی، دریافت یک اسکناس 5 هزار تومانی از یک فرد و دادن یک اسکناس 5 هزار تومانی دیگر به وی است. بدون در نظر گرفتن متفاوت بودن شماره سریال اسکناسها، تفاوتی بین آنها وجود ندارد. برای یک دارایی مورد استفاده به منظور مبادله این ویژگی ضروری است و پولها باید حتما قابل تعویض باشند.
اما یک ان اف تی به چیزی خاص با هویت متفاوت اشاره دارد. به همین دلیل معاوضه یک توکن غیر مثلی یا همان NFT با دیگری امکانپذیر نیست. در نظر داشته باشید منظور از عدم امکان معاوضه غیر ممکن بودن این کار از نظر فنی و سیستمی نیست. شما میتوانید ان اف تی یک تابلوی نقاشی را برای فردی ارسال و توکن غیر مثلی یک تابلوی نقاشی دیگر را از وی دریافت کنید. اما چنین کاری منطقی نیست، چرا که هر کدام به چیزی متفاوت، با ارزش متفاوت، اشاره میکنند. بدون شک شما حاضر نیستید NFT یک تابلوی به ارزش 2 میلیون دلار را با NFT یک تابلوی 2 هزار دلاری تعویض کنید!
نحوه ساخت و عملکرد توکن های غیر مثلی
همانند ساخت یک ارز دیجیتال جدید (در قالب یک توکن بدون نیاز به بلاک چین اختصاصی)، ساخت یک ان اف تی نیز امروز به لطف وجود پروتکلهای متعدد راحت شده است. استانداردهای متعددی به این منظور وجود دارد که یکی از پراستفادهترین آنها به منظور ساخت توکن غیر مثلی NFT استاندارد ERC721 محسوب میشود. ERC721 یک استاندارد به منظور ساخت ان اف تی روی بلاک چین اتریوم است. بد نیست بدانید برای توکن های رمز ارزی عادی نیز اتریوم پراستفادهترین بستر محسوب میشود، به طوری که بخشی قابل توجهی از رمز ارزهای کنونی که مارکت کپ چند میلیارد دلاری دارند، یک توکن اتریومی محسوب میشود. استاندارد ساخت اغلب آنها ERC20 است.
ورژن بهبود یافته ERC721 برای ساخت ان اف تی ERC1155 است. ویژگی منحصربهفرد آن فراهم کردن امکان نگهداری توکن های مثلی و غیر مثلی داخل یک قرارداد هوشمند است. به لطف این استاندارد اصطلاحا مالتی توکن، گسترهای از امکانات در اختیار کاربران و مخصوصا توسعهدهندگان قرار گرفته است. استفاده از استانداردها به منظور ساخت توکن های NFT غیر مثلی درجات بالاتری از قابلیت همکاری را در اختیار کاربران قرار میدهد و قابلیت انتقال داراییهای منحصربهفرد بین اپلیکیشنهای مختلف را فراهم میکند.
یک ان اف تی بخشی از یک بلاک چین محسوب میشود و روی آن ذخیره میشود، پایگاه دادهای که به خاطر «تغییرناپذیر» بودن برای استفاده در سیستمهای مالی جذابیت پیدا کرده است. به عنوان نمونه اتریوم را در نظر بگیرید. پروتکلها و پلتفرمهای متعددی به منظور ساخت ان اف تی روی بلاک چین این اکوسیستم بزرگ ایجاد شدهاند. حال وقتی در یکی از آنها یک توکن غیر مثلی ایجاد میکنید، در واقع آن توکن NFT در بلاک چین اتریوم ذخیره شده است. هر ان اف تی حاوی مشخصات خاص و متفاوتی است که آن را از بقیه متمایز میکند. اما چرا به طور مستقیم یک ان اف تی روی اتریوم ایجاد نکنیم؟ این کار مستلزم داشتن دانش برنامهنویسی و آشنایی با نحوه کار قراردادهای هوشمند است، اما پلتفرمهای مخصوص این کار، به عنوان واسطهای بین کاربر و بلاک چین اتریوم عمل و ساخت توکن های غیر مثلی را به سادگی چند کلیک میکنند.
هر NFT دارای آدرسی مجزا در بلاک چین است، به همین دلیل شبیه توکنهای مثلی (ارزهای دیجیتال مرسوم) برای ذخیرهسازی آنها هم به یک کیف پول نظیر تراست ولت نیاز داریم. در ورژن جدید تراست ولت، صفحه اصلی به دو قسمت تقسیم شده و بخشی مجزا برای نگهداری و مدیریت ان اف تی وجود دارد.
یک توکن غیر قابل تعویض بدون اجازه مالک آن، حتی به دست سازنده اولیه، قابل تکثیر یا انتقال نیست. این ویژگی به لطف استفاده از بلاک چین برای ساخت توکن های غیر مثلی یا NFT حاصل شده است. به همین دلیل ان اف تی برای نمایش و اثبات مالکیت داراییهای دیجیتالی یا فیزیکی فوقالعاده است.
یک ان اف تی قابل خرید و فروش (انتقال) است
شبیه یک توکن ارز دیجیتال، یک توکن NFT را نیز میتوان خرید و فروش کرد. شبیه توکن های مثلی، قیمت توکن های غیر مثلی نیز بر اساس عرضه و تقاضا یا دیگر فاکتورهای مشابه مشخص میشود. همانطور که گفتیم منظور از غیر قابل تعویض خواندن یک ان اف تی عدم امکان انجام این کار از نظر فنی نیست، بلکه عقل چنین اجازهای نمیدهد. شما میتوانید یک توکن غیر مثلی را برای فردی ارسال و یک توکن غیر مثلی دیگر را از وی دریافت کنید، اما این کار شبیه زمان ارسال یک واحد بیت کوین به این فرد و در ادامه دریافت یک واحد بیت کوین از او نیست و در این میان یک فرد متضرر و دیگری منتفع شده است، چرا که هر NFT منحصربهفرد است و در نتیجه ارزش متفاوتی دارد.
بازارهای متعددی برای خرید و فروش ان اف تی ایجاد شده که بزرگترین آنها از نظر حجم معاملات OpenSea است. در اینجا با پرداخت قیمت مشخص شده برای هر NFT مالک آن خواهید شد. بسته به این که بازار روی چه پلتفرم و بلاک چینی ایجاد شده، از ارز دیجیتال متفاوتی به عنوان روش پرداخت استفاده میشود. مثلا اوپن سی به عنوان پلتفرمی ایجاد شده روی اتریوم، از ارز دیجیتال بومی همین اکوسیستم یعنی ETH برای نمایش قیمت هر توکن غیر مثلی استفاده میکند.
مارکتهای شبیه اوپن سی خریداران و فروشندگان را به یکدیگر وصل میکنند. فروشنده یک NFT ممکن است خود سازنده آن باشد یا این که ان اف تی را از فردی دیگر خریداری کرده باشد. طبق انتظار، منحصربهفرد بودن هر توکن غیر مثلی سبب متفاوت شدن قیمتش نسبت به بقیه میشود.
نحوه تعیین قیمت هر توکن غیر مثلی NFT
با در نظر گرفتن قیمتهای میلیون دلاری برخی توکن های غیر مثلی، مثلا خرید آواتارهای معمولی یا اولین توئیت شبکه اجتماعی توئیتر، مکانیزم قیمتگذاری هر ان اف تی برای عده زیادی سوال شده است. ارزش هر توکن غیر مثلی بر اساس معیارهای متعددی مخصوصا عرضه و تقاضا شخص میشود و قیمت کاملا توافقی است. نه برای خریدار و نه برای فروشنده هیچ اجباری برای خرید یا فروش در قیمتی مشخص وجود ندارد. ممکن است شما هم بتوانید NFT یک عکس طراحی شده با فتوشاپ را به قیمت چند میلیون دلار به فروش برسانید، اگر تقاضا برای آن وجود داشته باشد!
مشابه بسیاری از چیزهای (قابل لمس) گران قیمت در دنیای واقعی، در اینجا هم ارزش ذاتی نیست و اغلب به دست افرادی که آن را باارزش تصور میکنند مشخص میشود. در واقعیت، ارزش یک باور مشترک است. آیا تا کنون از خرید یک تابلو نقاشی عادی به قیمتی نجومی متعجب نشدهاید؟ نوع نگاه یک سری افراد به این اثر، شاید به خاطر شخصیت جذاب طراح آن یا هر چیز دیگر، آن را ارزشمند کرده است. چنین چیزی درباره ان اف تی های خرید و فروش شده به قیمتهای فضایی هم صادق است.
اولین پیام منتشر شده در توئیتر، شاید به خاطر خاص بودن آن، با توجه به علاقه صدها میلیون نفر به این پلتفرم، ارزشمند شده است، به طوری که فردی تصمیم گرفت NFT آن را به قیمت 2.5 میلیون دلار در یک مزایده خریداری کند. البته، شاید اگر چنین قیمتی توسط مالک کنونی آن مطرح نمیشد، در نهایت این توکن غیر مثلی به قیمتی به مراتب پایینتر به فروش میرفت. احتمال فروش این ان اف تی به قیمتی بسیار بالاتر در صورت وجود تقاضا نیز وجود داشت!
هشدار به سرمایه گذاران
همانطور که الان به سادگی و طی یک ساعت میتوان یک توکن ارز دیجیتال مشابه شیبا اینو ایجاد کرد، چنین امکانی برای ساخت سریع یک توکن غیر مثلی نیز وجود دارد. به همان شکلی که تا امروز افراد زیادی به خیال چند برابر شدن قیمت یک رمز ارز مقداری از آن خریداری کردهاند اما روند قیمت ارز دیجیتال مورد نظر برخلاف انتظارشان بوده است، چنین احتمالی برای یک ان اف تی هم وجود دارد. پس در خرید و سرمایه گذاری در توکن های NFT بسیار دقت کنید.
هر فرد قادر به ایجاد ان اف تی یک دارایی دیجیتالی یا فیزیکی و قرار دادن آن برای فروش در مارکتهای مخصوص توکن های غیر مثلی است. همانطور که قیمت برخی ارزهای دیجیتال زمانی رشد فضایی کرد، چنین احتمالی برای یک سری ان اف تی هم وجود دارد و نمیتوان آن را رد کرد. اما آیا حاضر به قبول ریسک هستید؟ چقدر از ارزشمند بودن توکن غیر مثلی یا همان NFT مورد نظر اطمینان دارید؟
پس بهتر است در تب و تاب خرید و فروش میلیون دلاری برخی توکن های غیر مثلی دست به اقدامات خطرناک نزنید و برای سرمایه گذاری در یک ان اف تی محتاط عمل کنید. ابتدا تحقیقات کافی انجام بدهید و سپس وارد عمل شوید. در حال حاضر خرید زمینهای مجازی در پروژههای متاورس میتواند اقدام خوبی باشد، هر چند همچنان ریسک بالایی وجود دارد. هیچ تضمینی نیست که تب و تاب متاورسهای محبوب کنونی مثل سندباکس و دیسنترالند در آینده نزدیک فروکش نکند!
رشد توکن های غیر مثلی NFT بعد عرضه کریپتوکیتیز
عرضه بازی کریپتوکیتیز در اتریوم به توسعه و شناخته شدن مفهوم ان اف تی کمک زیادی کرد. CryptoKitties یک اپلیکیشن (بازی) غیر متمرکز سوار بر اتریوم است و به کاربران اجازه میدهد تا به جمعآوری، پرورش و مبادله گربههای مجازی بپردازند. کریپتوکیتیز واقعا مثل بمب صدا کرد و در یک بازه زمانی کوتاه طرفداران و بازیکنان زیادی به دست آورد. اما چرا این بازی با NFT گره خورده است؟
هر بچه گربه یا کیتی ترکیبی از خصیصههای گوناگون از جمله نژاد، زنگ، سن و دیگر ویژگیها است و همین موضوع هر یک را از دیگری متمایز میکند. به عبارتی دیگر هر کیتی دارای ویژگیهای منحصربهفردی است و هویت خاص خود را دارد. پس برای نمایش هر کدام به یک توکن غیر مثلی نیاز داریم. این ما را به یاد تعریف اکسیها در بازی اکسی اینفینیتی میاندازد، موجوداتی که هر کدام با یک NFT تعریف و از بقیه متمایز میشوند.
بازی کریپتوکیتیز اواخر سال 2017 عرضه و در زمانی کوتاه به اندازهای محبوب شد که ترافیک در شبکه اتریوم به خاطر حجم زیاد فعالیت کاربران در آن شدیدا بالا رفت. بخشی از این ترافیک به خاطر انبوه تراکنشهای خرید و فروش توکن های غیر مثلی بچه گربهها بود! در آن زمان نسبت به وضعیت حال حاضر مفهوم ان اف تی چندان داغ نشده نبود، اما CryptoKitties کاربرد بینظیر توکن های NFT را به ما نشان داد. برای درک میزان محبوبیت بازی نام برده بد نیست بدانید در فوریه سال 2020 که یک رکورد جدید از نظر بالاترین میزان تراکنش روزانه بر بستر اتریوم ثبت شد، وضعیت شبیه زمان بالا رفتن ترافیک به خاطر هجوم کاربران CryptoKitties بود!
اتریوم به عنوان غول صنعت بلاک چین در حوزه ساخت قراردادهای هوشمند، اپلیکیشنهای غیر متمرکز و برنامههای کاربردی بخشی هر چند کوچک از موفقیتش در اولین سالهای عرضه را مدیون کریپتوکیتیز است. علاوه بر انفجار عرضههای اولیه سکه (ICO) مربوط به پروژههای تازه توسعه یافته روی این بلاک چین، CryptoKitties سهم قابل توجهی در پیشرفت اتریوم داشت؛ در یک بازه زمانی نه چندان طولانی میلیونها دلار دارایی برای خرید و فروش کیتیها جابهجا شد، چرا که قیمت ان اف تی برخی بچه گربهها به چند صد هزار دلار رسیده بود!
در سال 2017 و 2018 کاربرد توکن غیر مثلی و NFT محدود به چند بازی بلاک چینی بود، اما در سال 2021 این فضا مثل بمب صدا کرد و در صنایع و حوزههای مختلفی مورد استفاده قرار گرفت. مهمترین آنها در حال حاضر علاوه بر گیم دنیای هنر است که در آن از ان اف تی برای نمایش مالکیت آثار (دیجیتالی یا فیزیکی) استفاده میشود. شاید در نگاه اول کریپتوکیتیز یک بازی ساده به نظر برسد که دیگر به اندازه اولین سال عرضه آن مخاطب و طرفدار ندارد.، اما نمیتوان از کمک این بازی به گسترش فناوری بلاک چین و مفهوم توکن غیر مثلی چشمپوشی کرد. CryptoKitties توانست کاربرد بلاک چین خارج از بحث سیستمهای مالی و در حوزههایی نظیر گیم و سرگرمی را به عموم کاربران نشان بدهد.
کاربردهای ان اف تی
با توجه به تعریف توکن غیر مثلی میتوان از آن در هر حوزه یا صنعت استفاده کرد؛ هر شیء فیزیکی یا دیجیتالی به یک NFT نگاشت و در بلاک چین قابل ذخیرهسازی میشود. به عنوان اولین کاربردهای ان اف تی باید به استفاده در اپلیکیشن های غیر متمرکز برای ساخت آیتمهای دیجیتال منحصربهفرد و کالکتیبلهای رمز ارزی اشاره کنیم. در نظر داشته باشید بازیهای بلاک چینی و کریپتویی هم در دستهبندی اپلیکیشنهای غیر متمرکز قرار میگیرند.
NFT در گیمینگ
اقتصاد گیمینگ اتفاق تازهای نیست و حتی بدون استفاده از بلاک چین هم از سالها قبل بخش قابل توجهی از بازیهای آنلاین اقتصاد منحصربهفرد خود را دارند. اما به کار بردن بلاک چین در آنها اجازه میدهد تا قادر به توکنیزه کرده داراییهای درون این بازیها باشیم. به لطف این اتفاق صنعت گیم چند پله رو به جلو قدم برمیدارد و کاملا متحول میشود. مفهوم توکن غیر مثلی یا همان NFT کمک میکند تا مشکل متداول تورم، که بخش زیادی از بازیها در حال حاضر درگیر آن هستند، را به طور کامل برطرف کنیم یا حداقل بهبود ببخشیم.
همانطور که گفتیم ان اف تی در هر صنعت یا فضایی قابل استفاده است، اما در حال حاضر بیشترین تمرکز روی استفاده از آن برای متحول کردن صنعت گیم قرار دارد. واقعیتی تلخ در دنیای بازیهای ویدیویی وجود دارد که غیر قابل انکار است؛ بازیکنان ممکن است صدها دلار برای خرید داراییهای درون بازی خرج و ساعتهای زیادی را صرف اجرای آن کنند، اما در نهایت روی هیچ چیز تملک ندارند. به عنوان مثال ممکن است با صدها ساعت صرف زمان در یک بازی خاص، تفنگی ایدهآل به دست آورده باشید، اما در حقیقت مالکیت این اسلحه واقعا در اختیار شما نیست و نمیتوانید آن را به فروش برسانید. با توکنیزه کرده اشیای درون بازیها به لطف استفاده از ان اف تی این روند تغییر خواهد کرد.
پلتفرمهای بزرگی دقیقا با هدف فراهم کردن ساخت بازیهای دارای قابلیت توکنیزه کردن انواع اشیا توسعه یافتهاند. به عنوان مثال باید به گالا گیمز اشاره کرد که میخواهد تفکر خلاق را با امکان کنترل بازیها و مخصوص داراییهای درون بازی به بازیکنان بازگرداند.
ان اف تی در هنر
بعد از گیم بیشترین کاربرد NFT در دنیای هنر است. هنرمندان آثارشان را در قالب توکن غیر مثلی برای خرید و فروش عرضه میکنند. همانطور که گفتیم اثر هنری آنها میتواند دیجیتالی (قطعهای موزیک یا عکس) یا فیزیکی (تابلوی نقاشی یا صنایع دستی) باشد. در ارتباط با آثار فیزیکی بحث مالکیت قابل درک است. هر فردی که ان اف تی مربوط به یک اثر را دارد مالک آن است. اما در ارتباط با آثار دیجیتال قضیه کمی پیچیده میشود؛ مگر نمیتوان یک عکس یا قطعهای موزیک را کپی کرد؟ این کپی چه تفاوتی با نسخه اصلی دارد؟
در نظر داشته باشید بحث مالکیت با استفاده از یک اثر مجزا است. بیرون از فضای NFT هم افرادی دست به کپیبرداری از آثار هنری بقیه میزنند، اما در نهایت مورد پیگرد قانونی قرار خواهند گرفت. به عنوان مثال شما حق ندارید یک عکس توکنیزه و ان اف تی شده را بدون داشتن مالکیت آن در پروفایل شبکههای اجتماعی خود استفاده کنید، وگرنه مورد پیگرد قانونی قرار خواهید گرفت. البته ممکن است در بازار OpenSea یا هر مارکت خرید و فروش دیگر برای توکن های غیر مثلی اقدام به گرفتن اسکرین شات یا ذخیره عادی یک اثر هنری دارای میلیونها دلار قیمت کنید، اما آن چه در اختیار شما است با اصل اثر متفاوت است. در دنیای واقعی هم ممکن است فردی اقدام به ساخت یک تابلوی نقاشی کاملا شبیه به اثر هنری یک هنرمند معروف کند، اما در نهایت، این آن است!
در بخش سوالات متداول درباره توکن های غیر مثلی در انتهای مطلب بیشتر در ارتباط با این موضوع صحبت خواهیم کرد.
توکن غیر مثلی و هویت دیجیتال
از جمله موارد بسیار پرکاربرد NFT مبحث هویت دیجیتال است. با در نظر گرفتن ویژگیهای پایگاه دادهای از جنس بلاک چین، ذخیرهسازی اطلاعات هویتی و مالکیت در آن از طریق ان اف تی حریم خصوصی و امنیت را افزایش میدهد. در نظر داشته باشید یک بلاک چین الزاما عمومی نیست و همه پایگاه دادههای این چنینی، برخلاف بیت کوین و اتریوم، توسط همه مردم قابل مشاهده نیستند. در مبحث هویت دیجیتال دلیل اهمیت فناوری نام برده خاصیت تغییرناپذیری است که بعد ثبت یک داده عوض کردن آن غیر ممکن میشود.
بحث کاربرد توکن غیر مثلی در حوزه هویت دیجیتال جامع است و دو بخش قبلی یعنی کاربرد NFT در صنعت گیمینگ و دنیای هنر هم جزوی از آن محسوب میشوند. یک ان اف تی میتواند هر چیزی نظیر یک خودرو، یک نقاشی یا یک خانه باشد که برای فراهم شدن امکان مصورسازی آن در دنیای مجازی و ذخیره کردنش در یک پایگاه داده تغییر ناپذیر، به شکل توکن درآمده است. حال با وجود این کاربرد گسترده، اکنون بیشترین استفاده از ان اف تی در صنعت گیم و دنیای هنر است.
ارتباط قوی NFT با مفهوم متاورس
متاورس کلمه و مفهوم جدیدی نیست. برای اولین مرتبه در سال 1992، آقای نیل استیونسن (Neal Stephenson) در کتاب خود به نام سقوط برق (Snow Crash) از آن استفاده و متاورس را یک دنیای مجازی سه بعدی تشکیل شده از آواتار انسانهای واقعی توصیف کرد. اولین پروژه قوی متاورس یعنی سکندلایف (Second Life) هم در سال 2003، شش سال قبل از ظهور بیت کوین، عرضه شد. دو متاورس مبتنی بر بلاک چین و ان اف تی دسنترالند و سندباکس هم طی سه سال اخیر ایجاد شدهاند. اما آبان سال 1400 انتشار خبر تصمیم فیس بوک برای تغییر برند به متا (Meta) با هدف تمرکز روی حوزه متاورس توجه بسیاری را به این سمت جلب کرد.
متاورس که با مفهوم توکن غیر مثلی گره خورده است را میتوان ترکیبی از واقعیت مجازی، واقعیت افزوده و اینترنت دانست که در آینده دور، جایگزین اینترنتی که امروز از آن استفاده میکنیم خواهد شد. Metaverse فراتر از واقعیت مجازی است و برخلاف محیطهای مجازی سه بعدی عادی یک جهان با قابلیت تعامل در بالاترین سطح ممکن محسوب میشود.
اما چه ارتباطی بین ان اف تی و متاورس وجود دارد؟ در جهانهای Metaverse از توکن های غیر مثلی یا همان NFT برای مشخص کردن عناصر مختلف و تفکیک آنها از یکدیگر استفاده میشود. به عنوان نمونه در دسنترالند و سندباکس قادر به خرید زمین و ساخت خانه یا دیگر انواع اشیا نظیر شمشیر و تزئینات خانگی هستید. هر کدام از آنها به یک ان اف تی نگاشت و از بقیه متمایز میشوند. همین قابلیت، امکان خرید و فروش داراییهای درون متاورسها را فراهم میکند. اکر بحث مالکیت مطرح نبود، هیچ فردی حاضر نمیشد برای خرید تکهای زمین در دسنترالند یا سندباکس چند صد هزار دلار پول پرداخت کند!
متداولترین سوالات در ارتباط با ان اف تی
پرداخت میلیونها دلار برای خرید چیزی لمس نشدنی، به عقیده بسیاری دیوانگی محض است، اما ورای مفهوم توکن غیر مثلی چیزی ارزشمند نهفته است. آیا تا کنون خرید یک تابلوی نقاشی به ظاهر خط خطی و صرفا رنگپاشی شده به قیمت میلیونها دلار شما را متعجب نکرده است!؟ این اثر به هر دلیل به چشم خریدار آن ارزشمند بوده یا اهداف دیگری پشت پرده وجود داشته است! پس اتفاقات مشابه در دنیای واقعی هم به وفور رخ میدهد.
در ادامه برای کمک به درک بهتر معنا، مفهوم و کاربرد توکن های NFT میخواهیم متداولترین سوالات در ارتباط با آنها را بررسی کنیم.
#1 آیا هر فردی میتواند توئیتهای خود را به صورت ان اف تی بفروشد؟
هیچ چیز مانع شما برای ایجاد مجموعه توکن های NFT اختصاصی خود نیست! این امکان برای همه وجود دارد تا یک یا مجموعهای توکن غیر مثلی مربوط به توئیتهای خود ایجاد کنند. نه فقط برای پستهای منتشر شده در توئیتر، بلکه برای پستهای منتشر شده در سایر شبکههای اجتماعی و پلتفرمها نیز چنین کاری امکانپذیر است. اما آیا در نهایت کسی حاضر به خرید این ان اف تی خواهد شد؟
شاید بعد فروش NFT یک توئیت به قیمت 2.5 میلیون دلار تصور کنید بازار خرید و فروش توکن های غیر مثلی بدون قاعده است و هر کسی میتواند در این مارکت پول پارو کند، اما فراموش نکنید ان اف تی فروخته شده به این قیمت بالا مربوط به اولین توئیت در شبکه اجتماعی توئیتر بود! میتوان آن را در میان میلیاردها توئیت منتشر شده تا امروز در شبکه اجتماعی نام برده، خاصترین مورد دانست. اولین بودن (در شبکه اجتماعی محبوبی که نحوه ارتباط ما با یکدیگر در سراسر دنیا را متحول کرده است) این توئیت را خاص کرد، همانطور که ایجاد یک تابلوی نقاشی به دست یک هنرمند شناخته شده آن را خاص میکند. آیا توئیت شما هم به نحوی خاص و باارزش است؟ توکنیزه کردن و فروش NFT آن را امتحان کنید!
پس فراموش نکنید اگرچه هر چیزی، دیجیتالی و مجازی یا فیزیکی و واقعی، قابل نگاشت به توکن غیر مثلی است، اما هر فردی حاضر به خرید آنها حتی به قیمت 1 دلار یا کمتر نخواهد شد. خرید و فروش توکن های NFT با قیمتهای بالا دیوانگی محض نیست و ارزشی هر چند نامتعارف در پس آن ان اف تی وجود دارد. مشابه این ارزش را میتوان در تابلوهای نقاشی به ظاهر بدون ارزش و شبیه خط خطیهای دوران کودکی پیدا کرد که افرادی حاضر به پرداخت میلیونها دلار برای خرید آنها میشوند!
#2 آیا خرید توکن غیر مثلی NFT مشابه جمعآوری (کلکسیون) آثار هنری است؟
در عصر دیجیتال شکل هنر هم به موازات خیلی چیزهای دیگر تغییر کرده و اشکال جدیدی از آن ظهور کرده است. امروز هنر دیگر محدود به تابلوهای نقاشی نیست و هنرمندی که با روزها یا شاید ماهها صرف زمان، یک عکس دیجیتال زیبا و هنرمندانه یا موشن گرافی خلاقانه طراحی کرده، کار واقعا بزرگ و ارزشمندی انجام داده است. حال چطور میتوان حق مالکیت اثر را ثبت و در ادامه خرید و فروش کرد؟ به این منظور از توکن های غیر مثلی استفاده میکنیم. فراموش نکنید مهمترین کاربرد ان اف تی را مالکیت و هویت دیجیتال خطاب کردیم.
شاید به عقیده برخی نتوان یک اثر هنری دیجیتال را با یک تابلوی نقاشی یا دیگر انواع آثار هنری ملموس نظیر صنایع دستی مقایسه کرد، اما نوع نگاه کلکسیونرها و سرمایه گذاران به توکن های NFT نشان میدهد آنها واقعا برای ان اف تی آثار هنری دیجیتال هم ارزش قائل هستند. وقتی فردی حاضر به پرداخت 390 هزار دلار بابت یک ویدیوی 50 ثانیهای گرایمز (Grimes – خواننده کانادایی و نامزد ایلان ماسک) شده است، این موضوع به اثبات میرسد!
به موازات تغییر شکل هنر، نحوه جمعآوری و کلکسیونسازی آثار هنری هم عوض شده است. هر کلکسیونر بسته به علایق خود اقدام به خرید و انباشت مجموعهای از اشیاء (ملموس) یا محصولات دیجیتال در قالب ان اف تی آنها میکند. به عنوان مثال ممکن است یک فوتبالیست عاشق جمعآوری انواع کفش استوک باشد. یک عاشق دنیای گجتهای دیجیتال هم احتمالا تلاش خواهد کرد مجموعهای از اولین گوشیهای هوشمند تا جدیدترین آنها ایجاد کند. علاقه یک گرافیست هم به احتمال زیاد جمعآوری توکن غیر مثلی یا در اصل NFT مربوط به آثار هنری دیجیتال نظیر عکسها، ویدیوها و موشن گرافیهای خاص است.
تا امروز مبالغ هنگفتی برای خرید ان اف تی برخی محصولان هنری دیجیتال پرداخت شده است. نمونهای بارز ویدیوی کوتاه ولی مفهومی بیپل (مایک وینکلمن – Mike Winkelmann) است که توکن غیر مثلی آن به قیمت 6.6 میلیون دلار فروخته شد. برای مشاهده این ویدیو روی Address کلیک کنید. بد نیست بدانید هنرمند نام برده همچنین موفق شده یک توکن NFT دیگر را به قیمت 69 میلیون دلار به فروش برساند!
#3 آیا دانلود و استفاده از آثار دیجیتال توکن شده با NFT امکانپذیر است؟
لینک بالا، مربوط به یک اثر هنری دیجیتالی فروخته شده به قیمت 6.6 میلیون دلار، را در نظر بگیرید. با ورود به این صفحه به سادگی کلیک راست کردن روی ویدیو قادر به دانلود آن خواهید بود! پس چرا فردی حاضر شده برای خرید آن میلیونها دلار پول پرداخت کند، در حالی که احتمالا هزاران نفر آن را دانلود و در حافظه گوشی یا کامپیوتر خود ذخیره کردهاند؟ مبحث مالکیت آثار دیجیتال کمی پیچیده است، چرا که میتوان یک فایل دیجیتال حتی توکن غیر مثلی و فروخته شده را بیشمار مرتبه کپی کرد.
فراموش نکنید آثار هنری فیزیکی نیز قابل کپیبرداری هستند، با این تفاوت که ایجاد هر نسخه به زمان بیشتری نیاز دارد. یک نقاش حرفهای میتواند یک تابلوی نقاشی به ارزش چند ده میلیون دلار را مجددا خلق کند، اما اثر وی همان چیزی نیست که پول زیادی بابت آن پرداخت شده است. همین موضوع درباره محصولات غیر قابل لمس صدق میکند. تنها تفاوت در اینجا ساده بودن کپیبرداری و تکثیر است، اما نسخه دانلودی دقیقا همان چیزی نیست که طراح اثر آن را ایجاد کرده است. فراموش نکنید مالکیت یک محصول مجازی ان اف تی شده در اختیار فرد دارنده توکن غیر مثلی NFT آن است، پس میتواند از افرادی که بدون اجازه وی اقدام به استفاده از اثر کردهاند شکایت کند.
به منظور درک بهتر چگونگی کارکرد توکن های NFT غیر مثلی برای نمایش مالکیت محصولات دیجیتال، مثالی از یک شیء ملموس (فیزیکی) باارزش میآوریم. هر انسان قادر است با هزینهای کم، یک کپی از تابلوهای نقاشیهای لئوناردو داوینچی را داشته باشد. این کپی بسته به نحوه ایجاد شدن (نقاشی به دست یک هنرمند ماهر دیگر یا صرفا عکس چاپی از روی نسخه اصلی) قیمت متفاوتی دارد، اما در نهایت بسیار ارزانتر از اثر اصلی است. شاید میلیونها نفر یک اثر لئوناردو داوینچی را در منزل داشته باشند، اما در نهایت فقط یک نفر مالک نسخه اورجینال است. این مالکیت قبلا با استفاده از گواهیهای کاغذی و مهردار مشخص میشد، اما اکنون روش بهتر، توکنیزه کردن اثر مورد نظر (نگاشت آن به دنیای دیجیتال) و سپس اهدای ان اف تی آن به مالک است.
مثالی از یک اثر دیجیتال، عکسی فرستاده شده به یک مسابقه عکاسی است. ممکن است این عکس در اینترنت موجود و به راحتی قابل دانلود و استفاده باشد، اما مالک آن یک نفر (خالق اثر) است. پس در صورت انتخاب تصویر به عنوان برنده مسابقه، جایزه به مالک آن اهدا خواهد شد. این مالکیت را اکنون میتوان با توکن غیر مثلی یا همان NFT مشخص کرد.
اما صبر کنید، پیچیده بودن بحث مالکیت آثار دیجیتال و استفاده از ان اف تی برای تعیین آن به اندازهای است که سوالها تمامی ندارد. یک سوال دیگر این است: خریدار یک نقاشی پرینت شده تفاوتش با نسخه اورجینال را احتمالا خیلی سریع متوجه خواهد شد (مگر این که فردی کلاهبردار در حال فروش نسخهای بسیار بسیار شبیه آن به اسم خود اثر باشد). اما کپی یک اثر هنری دیجیتال ذرهای با ورژن اورجینال تفاوت ندارد. این مقایسه درست نیست، چرا که در حال مقایسه دو چیز کاملا متفاوت هستید. لئوناردو داوینچی یک فتوشاپکار یا عکاس نبود! اون تراوشات ذهنی خود را روی بوم نقاشی میآورد. این یک نوع هنر است و هر فردی به اندازه او در هنر نقاشی مهارت ندارد. اثر او فیزیکی است، پس مالک آن باید همان را در اختیار داشته باشید. در سوی دیگر مایک وینکلمن یک انیمیشنساز است، پس آثار وی در دنیای دیجیتال وجود دارند. این که کپی اثر با اصل آن از نظر ظاهری تفاوتی ندارد، به خاصیت این نوع محصولات هنری مربوط میشود.
از نگاه فردی که توکن غیر مثلی NFT یک محصول هنری، دیجیتال یا غیر دیجیتال، را خریداری کرده است، پرداخت پول برای دریافت ان اف تی آن علاوه بر به دست آوردن مالکیت اثر برای اهداف بعدی راهی برای حمایت از خالق محصول محسوب میشود. از نگاه سرمایه گذاری هم این اقدام عاقلانه است، چرا که با مرسوم شدن بحث ان اف تی نگاهها به مالکیت داراییهای غیر فیزیکی تغییر کرده و ارزش واقعی یک اثر هنری لمس نشدنی بهتر مشخص خواهد شد. دلیل دیگر پرداخت پول به منظور به دست آوردن یک توکن غیر مثلی فراهم شدن امکان استفاده از یک اثر هنری بدون درگیر شدن با مسائل مربوط به کپی رایت (حق تکثیر) است.
تصور کنید یک عکس زیبا نگاه شما را خیره کرده و دوست دارید از آن به عنوان تصویر پروفایل خود در شبکههای اجتماعی یا پیامرسانها استفاده کنید، آن را پست و استوری کنید یا این که در یک ویدیو یا تصویر در حال طراحی دیگر به کار ببرید. اما حق کپی رایت چنین اجازهای به شما نمیدهد. پلتفرمهای اجتماعی، برای حمایت از تولیدکنندگان محتواهای دیجیتال، حساسیت خاصی روی این موضوع دارند و به شکایتها خیلی سریع ترتیب اثر میدهند. گفتنی است مالک اثر در صورت استفاده شما از آن بدون اجازه میتواند از طریق مراجع قانونی وارد عمل شود. این مالک ممکن است خود سازنده اثر باشد یا این که توکن غیر مثلی آن را از خالقش خریداری کرده باشد.
#4 احتمال سرقت مالکیت آثار هنری دیجیتال چقدر است؟
ذات بلاک چین تغییرناپذیر است و امنیت بسیار بالایی دارد، به همین دلیل برای ذخیرهسازی داده مربوط به تاریخچه تراکنشها، موجودی حسابها یا مالکیت دیجیتال در قالب ان اف تی یک فناوری ایدهآل محسوب میشود. اما یک تکنولوژی، هر چقدر پیشرفته، تا حدی میتواند روی خطاهای کاربران سرپوش بگذارد و آنها را با وجود ارتکاب اشتباه مصون نگه دارد.
در تاریخچه سیزده ساله دنیای کریپتوکارنسی و بلاک چین، صدها میلیون دلار دارایی افراد اغلب به خاطر اشتباهات خودشان به سرقت رفته است. عدم نگهداری امن کلیدهای خصوصی و افتادن در تله فیشینگ به خاطر کم توجهی نمونهای از این رفتارهای اشتباه است. پس اگر یک کلکسیونر توکن های غیر مثلی (مربوط به هر چیزی)، مشابه یک کلکسیونر آثار هنری فیزیکی ارزشمند، به خوبی امنیت موزه شخصی خود را تامین نکند سرمایهاش را در معرض خطر قرار خواهد داد.
از طرفی دیگر امنیت به نحوه پیادهسازی پروتکل نیز بستگی دارد. به عنوان مثال باید به فاجعهای که در سال 2016 در شبکه اتریوم رخ داد و سبب تولد اتریوم کلاسیک شد اشاره کنیم. در این اتفاق خود اتریوم و بلاک چین آن هیچ تقصیری نداشت، اما به خاطر ضعف امنیتی یک سازمان خودگردان غیر مستقل (DAO) توسعه یافته روی آن، دارایی افراد زیادی سرقت شد. ممکن است چنین اتفاقی برای یک پلتفرم ساخت توکن NFT رخ بدهد، پس باید با وسواس یک بستر مناسب به منظور ساخت ان اف تی انتخاب کرد. فراموش نکنید امنیت 100 درصدی و نفوذناپذیری کامل در برابر حملات سایبری یک ایدهآل به شمار رفته و هرگز دست یافتنی نیست. بحث ما فقط درباره احتمال هک شدن است. حتی یک موزه (فیزیکی) شخصی هم با وجود کار گذاشتن سیستمهای امنیتی متعدد، به طور 100 درصدی در برابر سرقت ایمن نمیشود!
مشکل فقط سرقت نیست. در صورتی که کلید خصوصی مربوط به توکن غیر مثلی ارزشمند خود را گم کنید، دارایی مثل زمان سرقت شدن برای همیشه از دسترس خارج خواهد شد. هیچ راهی برای برگرداندن آن وجود ندارد. چنین اتفاقی در دنیای رمز ارزها به وفور رخ میدهد، به طوری که افراد زیادی اکنون به خاطر گم کردن کلید خصوصی (یا عبارت بازیابی) کیف پول خود و در ادامه از دست دادن سرمایهای هنگفت، با حسرت شبها و روزها را سپری میکنند. شاید در دنیای واقعی بتوان قفل در ورود به موزه یا گاوصندوق را با اجازه مالک آن منفجر و مجددا به داراییها دست پیدا کرد، اما عملی مشابه در دنیای دیجیتال امکانپذیر نیست!
#5 آیا امکان خرید این مقاله در قالب یک توکن غیر مثلی وجود دارد؟
اگر ما چنین تصمیمی داشتیم و مقاله کنونی را در یک پلتفرم توکنیزه میکردیم، چنین کاری امکانپذیر بود، اما در حال حاضر چنین تصمیمی نداریم! مجددا تکرار میکنیم هر چیز دیجیتال یا غیر دیجیتال به صورت یک ان اف تی قابل خرید و فروش است. مقالههای متنی هم شامل همه چیز میشوند!
جالب است بدانید تا امروز توکن NFT مقالاتی از وب سایتهای مختلف، از قیمت 1800 دلار گرفته تا 560 هزار دلار، به فروش رسیدهاند. به عنوان مثال باید به مقالههایی از وب سایت Quartz و NewYork Times اشاره کنیم. با خرید توکن غیر مثلی یک مقاله مالک آن خواهید شد، پس استفاده از محتوایش (از نظر قانونی) برای شما امکانپذیر میشود.
توکن غیر مثلی اشیاء ملموس و فیزیکی هم قابل خرید و فروش است. تا امروز تلاشهای زیادی برای برقراری ارتباط بین دنیای ان اف تی و جهان واقعی، بیشتر مواقع به عنوان نوعی روش تأیید، صورت گرفته است. به عنوان مثال باید به شرکت Nike اشاره کنیم که میخواهد قابلیت بررسی اورجینال بودن کفشهای ورزشی خود را از طریق یک سیستم مبتنی بر ان اف تی امکانپذیر کند. این سیستم CryptoKicks نام دارد.
حتی ممکن است یک فرد اعضای بدن خود را به دنیای مجازی نگاشت و برای هر کدام یک توکن NFT ایجاد کند! به عنوان مثال یک خواننده لهستانی (دوروتا رابچوسکا معروف به دودا (Doda) – Dorota Rabczewska) به عنوان اولین نفر در جهان تصمیم گرفت تمام اعضای بدن خود را به صورت ان اف تی به فروش برساند! البته این کار بیشتر نمادین است! هیچ فردی نمیتواند او را به فروش ان اف تی چشمهای خود وادار کند! اما او در صورت فروش توکن غیر مثلی هر عضو بدنش، باید (از نظر قانونی) مطابق خواسته مالک عمل کند!
#6 توکن های غیر مثلی کجا و چطور خرید و فروش میشوند؟
همانطور که صرافیهایی به عنوان بستر خرید و فروش ارزهای دیجیتال توسعه یافتهاند، بازارهایی هم به منظور معامله توکن های NFT وجود دارند. برخی از آنها مثل OpenSea علاوه بر بستری برای خرید و فروش ان اف تی امکانات لازم برای ساخت آنها را هم فراهم میکنند. البته معمولا ابزارهای بازارهای مبادلات توکن غیر مثلی به اندازه پلتفرمهای حرفهای و اختصاصی به منظور ساخت آنها قدرتمند نیستند. به عنوان نمونهای از بازارهای محبوب خرید و فروش NFT علاوه بر OpenSea باید به OpenSea ،Rarible و Nifty Gateway اشاره کنیم.
مشابه اشیاء ملموس ارزشمند این احتمال وجود دارد تا فروش یک ان اف تی هم از طریق برگزاری یک مزایده صورت بگیرد. مشابه مزایدههای مرسوم برای محصولات فیزیکی، در اینجا هم فرآیند با یک قیمت کف شروع شده و با ارائه پیشنهادهای بیشتر افزایش پیدا میکند. در نهایت فرد حاضر به پرداخت پول بیشتر، مالکیت توکن غیر مثلی در حال فروش را به دست خواهد آورد.
شبیه آثار هنری فیزیکی، ممکن است افرادی اقدام به گردآوری کلکسیونی از توکن های غیر مثلی کنند. اگر کلکسیونرهای اشیاء فیزیکی برای نمایش آنها یک گالری برگزار میکنند، کلکسیونرهای داراییهای دیجیتالی از طریق طراحی یک وب سایت آثار هنری در اختیارشان را به نمایش خواهند گذاشت.
#7 آیا میتوان با ارزهای دیجیتال هزینه خرید یک ان اف تی را پرداخت کرد؟
نه تنها این نوع پرداخت امکانپذیر است، بلکه روشی کاملا متداول در بازارهای مبادلات توکن های غیر مثلی محسوب میشود. یک مالک و فروشنده ان اف تی قطعا با دنیای رمز ارزها آشنا است و این روش پرداخت را احتمالا به ارز فیات ترجیح میدهد. به عنوان مثال در بزرگترین بازار معاملات توکن NFT یعنی OpenSea مبنای قیمتها و پرداختها ارز دیجیتال شبکه اتریوم یعنی اتر (ETH) است. با این حال نمیتوان با قطعیت صحبت کرد. همه چیز به توافق بین خریدار و فروشنده بستگی دارد. همانطور که ممکن است فروشنده یک اثر هنری فیزیکی هزینه را با رمز ارز دریافت کند، امکان درخواست ارز فیات توسط فروشنده یک ان اف تی نیز وجود دارد.
ارسال نظر